Eşi Meşi!

Bir Mesel ve bir Film!

“Goncéşkeké eşi meşi” ya da “mini minicik serçecik” olarak diyebileceğimiz bir İran meseli ya da koşmacası. Vikipedia’daki Hasan Hatemi’nin notuna göre, Kazerun lehçesinde “Eşi meşi”, “ba şah meşin, şahla oturma!”nın kısaltılmış şeklidir. Çok onurlu ve krallara eğilmeyenlere denir.

Ezgi ilk olarak ünlü sanatçı Peri Zengene, daha sonra da Ferhad Mehrdad tarafından seslendirilmiştir. Ezginin müziği ünlü müzisiyen İsfendyar Monferdzade’ye aittir. Eşi Meşi ezgisi siyasi içerikli Geveznha (Marallar, Dağ maralları) film için seslendirilmiştir. Bu film Mesut Kimyai’nin en önemli yapıtlarından biri olup baş rolünde oynayan Behruz Vosuki için ödüller kazandırmıştır. Geveznha filminin önemi İran’da baş gösteren ilk gerilla hareketi sayılan Siyahkel ormanlarındaki silahlı ayaklanma sonrasında (gerillaların tümü Şah tarafından öldürülmüştür) ve harekete gönderileri olan bir film olarak ekrana gelmiş olmasıdır.

Meselin (koşmacanın) Kazerun yöresi deyişi: “Çok dik başlı ve onurlu mini minicik bir serçecik yerde bir sikke para bulmuş. Sahibini çok arasa da bulamamış. Gitmiş bulduğu parayla yoğurt almış ve ekmek pişiren ihtiyar bir kadınla ortak olmuş. Kadın onu kandırmış, serçecik de onun ekmeğini alıp kaçmış. Gitmiş gitmiş  bir çobana rastlamış onunla ortak olmuş, ancak çoban da onu kandırmış. Mini minicik serçecik çobanın kuzusunu çalıp kaçmış. Yeni evli bir damatla ortak olmuş. Ancak bu sefer de kandırılmış. O da gelini alıp kaçmış ve onu bir yiğide vermiş. Yiğit de ona tömbeki vermiş. Serçecik tömbekiyi almış kralın sarayına gitmiş ve başından geçenlerden dolayı ona şikayet etmiş. Kral faraşbaşına (kralı koruyan silahlı adamına) onu okla vurmalarını emretmiş. Ancak atılan oklar serçeciye isabet etmemiş, ancak o korkudan bayılmış. Kral da onu almış, ağzına atıp yutmuş. Kralın karanlık ve ıslak midesinde hapsolan serçecik bir süre sonra ayılmış. Oradan bir yolunu bulup kaçmayı başarmış. Dışarıda kralın neler yaptığını anlatmış ve kralı rezil rüsva etmiş. Tömbekisini kraldan geri almış. Tömbekiyi yiğide geri vermiş ve gelini geri almış ve onunla güzel bir hayat sürmeye başlamış.”

Meselin bugünkü deyişi: “Eşi meşi bir serçecik, çocukları oynasınlar diye şahın tacından kocaman bir yakut çalar. Ancak yolda gelirken, yaşamına çeki düzen versin diye yakutu ihtiyar bir kadına verir. Bu olaydan sonra serçecik zenginlerden çalıp yoksullara dağıtmaya devam eder. Ancak tanınmamak için bir resim havuzunda kendini başka bir renge boyar!”

Şarkının sözleri:

ah serçecik eşi meşi
bizim damımızda oturma sakın
yağmur yağar ıslanırsın
kar yağar yumrulursun
düşersin resim havuzuna
kim yakalar? Ferraşbaşı!
kim öldürür? Kasapbaşı!
kim pişirir? Ahçıbaşı!
kim yer? Hakimbaşı!

Sözlerin Farsçası:
goncéşkeké eşi meşi
lebé bumé ma meşi
barun miyad xis mişi
berf miyad gulle mişi
miyofti to hozé neqqaşi
ki migiré ? Ferraşbaşi
ki mikoşé? Qessabbaşi
ki mipezé? Aşpezbaşi
ki mioxoré? Hakimbaşi

Geveznler filmi:
Bir Mesut Kimyai filmi. Oynayan Behruz Vosuki