Eser Gökay’a teşekkürlerimle (h.h.)
gülüşlerin karabiber gözlerin tarçın!
Ankara hep leylak eser mayıslarda
beyaz leylaklar, mor leylaklar…
senin saçların tırnakların dudakların
bir de şarkıların vardı rüyalarıma girerken
gömleğinde saklı ak şebboylar
Furuğ sahnede!
Furuğ Ferrhuzad’ın yaşamı ve şiirleri sahneleniyor
Tek Perde Oyun!
FURUĞ FERRUHZAD
Tek perde oyun
Hayatı ve eserlerinden oyunlaştıran – Harun Güzeloğlu
Oynayan – Derya Günaydın
Çeviren – Haşim Hüsrevşahi
Işık Tasarım – Alev Topal
Müzik – Karahan Kadırman
Grafik – Cem Yarkın
Hareket Düzeni – Derya Günaydın
Sahne Tasarım – Harun Güzeloğlu
Işık / Ses Kumanda – Serpil Coşkun Altuncu
Sahne Asistanları – Beril Usluduran, Seray Yıldız, Mete Eryılmaz
(ne zaman nerede sahneleneceğini yakında buradan bildireceğim)
Sen ve ben doğmamışız daha!
(Agni’ye mektuplardan sonuncusuna yakın bir mektup. Yeniden yayınlıyorum.)
“Sen ve ben doğmamışız daha! Ben, adı bile senin gözlerini ışıl ışıl ağlatan o nehirim. Senin gözyaşlarından oluşan nehir.
Eteklerini avuçla. Beyaz çıplak ayaklarınla gir bana. Dilim senin parmaklarını tanır, ayaklarını bilir. Topukların dilimin aşinasıdır. Serin sözcüklerim diz kapaklarına kadar yükselince eğil bana! Eğil. Siyah ve deli. Eğil ve beni geceden ödünç aldığı karasında gizle saçlarının. Beni kendi karanlığına götür. Mutlak krallığına. Ben senin saçlarında akacağım. Sen kendi acını kendi saçlarında akıtacaksın.
sığınak!
Ad verme. Caddeler
dövülüp silinmiş.
En eski duygularını bileyle.
Rüzgarı öğren
senin kokularını saklayarak
onun nereye gittiğini anımsa. Kamyon durakları
çatısız kiliselerdir.
yağmurda kabarıp şişmiş
yüksek gerilim hatlarına tünemiş kuşlar
ayrı düşerler.
Rahatına bak,
karanlıkta yıldızlar olacak
sana doğru yolculuk eden
küçük daha küçük.
Devamı »
Nisan akşamüstüdür
Nisan akşamüstüdür
şimdi hüzün vericidir aşık değil de
şair olmak
ağacın en suskun dalı altındaki cennette
penceremden bakıyorum ve görüyorum
yaşamın hayaleti yarasa kanatlarıyla uçup gidiyor
bir bilgenin olabileceği kadar yaşlıyım
ilk soytarı kral kadar yalnız
gelincikler…
gelincikler tek tek göründü mü çayırlarda
işi iş kasabanın
su yüzlü çocuğun işi iş
bir de poyraza döndü mü hava
başlar masmavi damarlar fışkırmaya yanaklarından
faytonların turuncu tekerlekleri
yansır gaz tenekeleriyle çevrili bahçelerde
asılı çamaşırlarından bir tutam çivit kokusu alıp gider
bu dağdan beş ırmak akar…
bu dağdan beş ırmak akar biri şafak
kızıl haberler taşır kuzgunları
sigara dumanı kalk artık ayağa şarkısına benzer
kuşlar daha uyanmadan
telinde son sevişme teri!
gel benimle
gel benimle Buhara’ya gidelim
saçlarını saman kokulu rüzgara verirsin
burada tokalar kelepçeye benziyor sevgilim
gel benimle başka sokakların çocukları olalım
buranın sokakları karanlığın soluğunda çürüyor
sesini elma çiçekleri duymuyor sevgilim
gel yeniden sevelim
o romanın son satırı gibi bitelim
aklımdan çıkmadan sevgilim!
Mayıs’a mersiye (şimdiden)
…
alevimsin kömürümde
hangi gök şaklaması yakacak
bakma
unutma bir de
artık bir soluk gibi
son gibi
unutma
bir de bahçede beraber menekşe toplar gibi
gülerken mayıs rüzgarı yani
artık dayanamam dediğimde duy isterim
bir bu yanıma bir öteki yanıma
yani güneşsin
aysın
meltem ve sis gözlerimde
kulaklarımda şiir yani
Sindiğiniz bu topraktan kalkın artık…
Ölün siz, ölün siz bu sevdada ölün siz
bu aşkta ölürseniz ruha kavuşursunuz
Ölün siz, ölün siz, ölümden korkmayınız
bu topraktan kalkarsanız gökler bulursunuz
Ölün siz ölün siz, bu “benden” kopun siz
bu “ben” zincirdir, sizse tutsak gibisiniz
Bir balta alın elinize, vurun zindanın oylumuna
kırarsanız zindanı hepiniz şahsınız emirsiniz
Suskunsunuz, suskunsunuz, suskunluk ölümün soluğudur
yaşamdandır şimdi suskudan çığlıklarınız
Şiir: Mevlana
Söyleyen: Dariyuş
Farsçadan çeviri: Haşim Hüsrevşahi
babaların mersiyesi…
30 sene önce Halepçe’de masum insanların ve özellikle çocukların acımasızca katledilişlerini bahane ederek, bütün dünyada sermayenin çıkarları doğrultusunda sürdürülen bütün savaşları kınıyor, hayatını kaybeden o sayısız masum insanları yürek acısıyla anıyorum… 16 Mart…
Yaz teri unutulmuştu sanki alnının çizgisinde o adamın
Öyle kadim bir soluksuzluk ki açık mavi gözleriyle
Ömrünün yongaları tutuşuyordu rüzgârda
Dünya yaza dönenirken kış üşüyordu dudaklarında
Kalbinin saati durmuştu
Ektiği bütün çiçekleri unutmuştu
Kahkaha atmaması bir hataydı sanki bu sahnede…
Gözlerini kapatamazsın ömür boyu çocuk senin hayatın çiçekleniyor
Kelebekler içiyor gözyaşlarını maviye boyanıyor
Bu sokaklardan yine geçeceksin o adamın adım sesleriyle
Gözlerini kapatmazsın!
“Al işte herkesten sakındığın o hakikat”
(h.h., babaların mersiyesi, seni unutmayı öğret bana, Totem yayınları)
Ey zindanın karanlığı…
Geçen akşam televizyonda bir film izledim. İsrail hapishanelerindeki Filistinli kadınların mücadelesi konu edilmişti. Filmin sonunda bir şarkı ilgimi çekti. Burada onu veriyorum.
Şarkının sözlerini orijinal Arapça ve çeviri İngilizce metinlerinden Türkçeye çevirmeye çalıştım.
Hatalarım affola!
(h.h.)
Ey zindanın karanlığı, kur çadırını
biz karanlıktan korkmayız
Geceden sonra ne var
söken zafer şafağından başka
Ey zincirin halkları kalbimi kıran nağmeyi yükselt
senin sesinde yas ve baskı anlamlanır
Ey zindanın karanlığı, kur çadırını
biz karanlıktan korkmayız
Geceden sonra ne var
söken zafer şafağından başka
Tek bir gün bile suçlu değildim tek bir gün ihanet etmedim
sadece yurdumun sevgisiydi kalbimde oluşup ayaklanan
yemin ettiğimiz gün hepimiz ahdettik
asla yurdumuza ihanet etmeyelim ve sevgimiz dinimiz olsun
Bu icrada olmayan ancak başka icrada aşağıdaki dizeler de seslendirilmiştir:
Ey onurların yurdu ey sana bağlı olanların yuvası
biz ölümden korkmayan gençler olarak sende yer ettik
Ey gardiyanlar lütfen
söylediklerimizi dinle
Engellenmesi suç olan havayla keyiflendir bizi
yemin olsun ki yurduma olan zulümleri unutmayacağım
Ey yıldızlar tanık olun ki ben sadıktım ve sevgili
ey zincirin halkları kalbimi kıran nağmeyi yükselt
Furuğ hakkındaki kısa konuşmam…
22 Şubat 2018 tarihinde Furuğ’u andık. Onun şiirleri okundu ve Furuğ severlerle çok güzel saatler paylaştık. Bu anma etkinliğinde benim de kısa bir konuşmam oldu. Veriyorum…
Sanaz Zaresani’ye ve Komşu Kapısı’na teşekkürlerimle
ben de karıncayım…
yazdığım son şiir…
“… sen de karıncasın bilirim. ondan böyle durduraksız kalmışız!…”
ithaftır!
h.h.
ben de karıncayım
ben de karıncayım senin gibi
yangınımı yerin dibinde taşırım
kökünde kalbimin
bin yıl geçmiş her güneşe baktığımda gözlerim sanki
dört kolla sarılırım toprağa ondan
nişanlarımdan ne kaldı sana
dağılmışım tespih taneleri gibi
ben de karıncayım karınca senin gibi
Furuğ’un arkadaşına yazdığı mektuptan…
51 sene önce bu gün Furuğ aramızdan ayrıldı. Parlayıp sönen bir ışık gibi… ancak o aydınlık her gün daha da parlak bir şekilde zihinlere ve canlara işlemekte… 13 Şubat 1967’nin acı anısına karşın Furuğ’un arkadaşı Mehri Rahşa’ya yazdığı uzun mektuptan bir bölümünü Türkçeye çevirerek burada veriyorum:
“Canım Mehri. Umarım iyisin. Bu kadar geç mektup yazdığıma şaşırma. Sana mektup yazmamanın tadının ne olduğunu anlatmak istiyordum. Ama şaka, şaka. Sen kendin de biliyorsun ki ben öyle biri değilim. Bilmiyorum neden bu akşam canım seninle konuşmak istiyor. Hava bir tuhaf olmuş. İnsan bahar delişmenliğini cildinin altında duyumsuyor. Bir süre caddede yürüdüm. Sonra eve geldim. Sen gittiğinden beri yaşamım her gün başka biçimde. Ama genel olarak her şey olması gerektiği gibi olmakta. Demek istediğim şu ki bütün olayları oldukları biçimde ve formda kabulleniyorum ve başka beklentim de yok.
Hatırlarsan ben o konser gecesinde daha yeni yeni rahatlamıştım ve sonradan olanları da biliyorsun. Gecenin karanlığında ışıyıp sönen bir parça elmas gibiydi ve ben bittiğini sanmıştım. Bende uğursuz bir şey uyanmıştı ve ben ona teslim oldum. Bir süre kendimi boş ve boğulmuş olarak görüyordum. Bir çukurda biriken, üzerini çalıların örttüğü, kendi içinde kokuşup uçan bir avuç su gibi. Bir şeyler olabileceğini hiç düşünmüyordum ta ki geçenlerde bir gece senin eve gittim, her zaman olduğu gibi radyonun düğmesini çevirdim, yine onun sesi. Bilmiyorum nedense, uzun zamandan sonra aniden kendimi buldum. Kendim oldum. İşte o zaman onu aradım. Senin bildiğin deliliklerden işte. Onun, bir çeşit şaşkınlık ve beklenmedik sevinçle karışık telefondaki ilk sözcüğü beni sarstı, sarhoş etti ve bende saçma bir emniyet ve güven duygusu oluşturdu. Yani yine koşarak gittim ki ömrüm boyu ondan duymadığım sözleri duyayım diye. Bana, “Diğerleri su gibiler, gelirler, giderler… ama sen arkın dibindeki kumlar gibisin. Kalırsın, kalırsın ve ben tekrar baktığımda var olduğunu görürüm,” dedi. Dilsiz, belirsiz ve aşina olmayan bir durumum vardı. İlkbaharın ilk günlerinde uzun ve soğuk bir uykudan uyanan, tomurcuklarının kımıldanışını ve gelişimini ince kabuğu altında duyumsayan, sessiz ve uğultulu bir bekleyişte soluyan bir ağaç gibi olmuştum. Ondan ayrıldığımda bilmiyorum nedense caddelerde koşup kafamı duvarlara vurmak istiyordum. Bilmiyorum neden birsi yüzümü tokatlasın istiyordum. Bende bir şey uyanmıştı ve bir deniz gibi kabarıyordu ve benim cismim ona yetmiyordu. O zaman kendime dedim ki aptal, onun sana bağışladığı bunca aşk ve bunca yaşamdan sonra sen neyin hesabını gidiyorsun, neye değer veriyorsun? Bende şiir kaynıyordu ve ben yine delilik ettim. Yani sevdiğim bütün aptal insanları bir kenara attım. Bütün planlar ve inşa programları alt üst oldu. Çocukların dediği gibi, aile kurma programları, hepsi öyle kun-fe-yekun oldu.
Artık ömrümün sonuna kadar kimse beni almaz. Ama Mehrican bunun ne önemi var ki?…
…”
(h.h.)
Etkinlik:
Şiir ve çeviri!
Ben dili anlamıyorum. Ve çok masum görünen ve insanı hemen rengârenk ışıltılarla örülen ağına çeken şiir ve çeviri gibi hilekâr ve bir o kadar fettan bir konuya yazı yazmam konusunda dostane bir davete olumlu ve samimi yanıtımı verdikten sonra şu anda siz burada değilken sizin buradalığınızda yazmakta olduğum –ki kabul görürse ben olmadan benim buradalığımla okunacak- bu yazıyı düşünürken ve yazarken, çeviri eyleminde Tsunami dalgaları gibi zavallı çevirenin zihnine saldıran iki dilin tümübirdeninin birinin diğerine nasıl çevirebilirliliği (translation) ve dönüşebilirliliği (transformation) olanaklarını ve olasılıklarını ve aynı zamanda olanaksızlığını açıklama konusundan nasıl kıvırıp sıyıracağımı düşünüyorum! Bencilce tabii. Ama düştüğüm bu cazibenin merkez çekinden kaçış olmadığına göre, konuyu alt edebilme görüntüsüne girmem açısından, kendimce şu noktadan başlamayı daha uygun buldum: Derrida der ki “… çeviri gerekli olduğu kadar imkânsızdır!”
Şarkısı Beyaz’ın Farsçaya çevirisi
Cemal Süreya’nın ilk ve kimine göre de ilk şiiri olan Şarkısı Beyaz adlı şiirini Farsçaya çevirdim… ola… affola!
ترانه ش سفید
شعری از جمال ثریا
ترجمه هاشم خسروشاهی
خرسبازها گذشتند، انسانهای نابخشوده گذشتند
شهرها دلسنگ بودند ترانه ش ـ سفید
انسانها رویاهای بزرگی داشتند
انسانها با مرگی مردند که
حیرتزده میان عشقها
.چنان فراموش کردند که نگو
من با تمام قدرت
بیهوده می کِشم افسار قایق را
من جدا افتاده ام
جدا افتاده ام از انسانها
این ستاره در آبی ها نمی گیرد
کارا نیست بر من نه دریا نه کف
yığın
İspanya’nın iç savaşı yıllarına ait şiirlerden!
İspanya’nın Antifaşizm savaşında safını açıkça ortaya koyan Latin Amerika şairlerin başında Pablo Neruda, Cesar Vallejo ve Oktavia Paz gelmekte.
Bu çeviri bu üçlünün ve İspanyol özgürlük savaşçılarının anısına takdim edilmiştir!
saldırı sonunda savaşçı ölmüş yerde yatıyordu.
bir adam yaklaşıp ona
‘ölme! seni çok seviyorum!’ dedi.
ama ceset, heyhat, dirilmedi!
Ev Karadır filmindeki Furuğ’un seslendirdikleri…
Yönetmenliğini yaptığı Ev Karadır filminde
Furuğ Ferruhzad’ın seslendirdiği metnin
tümünü aşağıda veriyorum *:
cehennemde kimdir tanrım sana şükürler diyor?
cehennemde kimdir?
senin adını ey yücelerin yücesi şarkılayacağım,
senin adını on telli utla çalacağım
çünkü çok tuhaf ve korkunç yapılmışım.
kemiklerim senden saklı değildi gizlide oluşuyorken
ve ben yerin en dibinde biçimleniyorken …
senin defterinde benim bütün organlarım yazılmıştır
ve senin gözlerin benim ceninimi görmüştür
ey yücelerin yücesi!
senin gözlerin benim ceninimi görmüştür
bir yeryüzü şarkısı!
Langston Hughes’den dört şiir
İngilizceden çeviri: haşim hüsrevşahi
1-
Yeryüzü şarkısı
bu bir yeryüzü şarkısıdır
ve ben uzun zamandan beridir
bir yeryüzü şarkısını beklerim
bu bir ilkbahar şarkısıdır
uzun zamandır beridir
bir ilkbahar şarkısını beklerim:
genç tomurcukların patlayışı gibi güçlü
yeni bir bitkinin sürgün verişi gibi güçlü
anne rahminden çıkan
ilk bebeğin gelişi gibi güçlü
İran Yazarlar Birliği’nin bildirisi
Muhtari ve Puyende’nin katledilişlerinin on dokuzuncu yıl dönümü nedeniyle yayımlanan
İran Yazarlar Birliği’nin bildirisi:
06 Aralık 2017
Özgürlük yolunda canlarından olan Mohammed Mohtari ve Mohammed Cafer Puyende’yi canice katledilişlerinin on dokuzuncu yılında saygıyla anıyoruz.
1998 sonbaharının siyasi cinayetlerinin, İran Yazarlar Birliğinin sorumlu iki üyesi Mohammed Mohtari ve Mohammed Cafer Puyende’nin fiziki silinişlerinin on dokuzuncu yıldönümünün arifesinde, o korku, dehşet ve tehdit günlerinin karanlığı, sonbaharın endamına öyle gölge düşürmekte ki bütün aydın yürekleri acıtmakta ve haksızca dökülen kanlara karşı adalet isteği bütün özgürlükçü insanların zihninde her gün biraz daha uyandırmaktadır.
dedi gönül çelmede bizi nasıl bulursun?
Turunç
Söyleyen: Muhsin Namcu
Şiir: Hacevi Kirmani ve Şirazlı Hafız
Farsçadan çeviri ve düzenleme: Haşim Hüsrevşahi
sarhoşlara gidiyorsan mestane ol!
Mevlana’dan bir gazel
Sırrı Giz Eylediler
Şiir: Hafız, Hayyam, Mevlana.
Totem Yayınları, Nisan 2016
Farsçadan çeviren: Haşim Hüsrevşahi
Hileyi bırak sen ey âşık divane ol divane ol
gir kalbine alevlerin pervane ol pervane ol
Kenizu
Kenizu, İran kısa öykülüğünde adından söz ettiren Moniru’nun dikkat çeken ilk öyküklerinden sayılır. Moniru bu öykülerde doğup büyümüş olduğu Körfez kenti Buşehr’i öyküler… Daha fazla bilgi için buraya tıklayınız! Bu öykü hazırlamış olduğum İran Kısa Öykü Antolojisi’nin ilk baskısında yer almıştır. (h.h.)
Kenizu ölmüştü. Meryem caddeye indiğinde, Tevekkülü Meyhanesi’nin adamlarını gördü; bacağı su arkından dışarıya, caddeye sarkan kadını çekiyor, gülmekten katılıyorlardı. Meyhane, Meryem’in okulunun önünden geçen caddedeydi. Okul zili çalınca çocuklar caddeye dökülürdü. Yöre kasabalarının kadınları, dolu fileleriyle pazardan gelir, meyhanenin yanından geçerken tükürür, yollarını değiştirirlerdi. Meyhanenin önünde, geniş, toprak bir meydan vardı. Günbatımlarında, adamlar, o meydanın çevresinde öbek öbek olur, otururlardı. Şişenin ağzını, ayasıyla temizler, bir kese kâğıdı dolusu fıstıkla günün yorgunluğunu çıkarırlardı.
evim bulutludur!
“Evim bulutludur” çağdaş Farsça şiirin teorik temelini atan ve ciddi örneklerini veren Nima Yuşic’in (11 Kasım 1897, Yuş, Mazenderan, İran- 3 Ocak 1960, Şemiran, Tahran, İran) musikisi, dize bölünmeleri, imgeleri ve içerik zenginliği açısından önemli şiirlerinden biridir.
Onun 120’nci doğum günü nedeniyle çevirerek yayınlamak istedim.
Millet düşmana muhtaç oluyorsa bana ne!!
Mirza Ali Ekber Sabir’den bir şiir
(1905-1911 yılları arasında Azerbaycan Türkçesiyle, sosyal eleştirel ağırlıklı satirik üslupla yazılmış Hophopname’den alınmıştır!)
Millet nasıl talan olur olsun ne işim var?
Düşmanlara muhtaç olur olsun ne işim var?
Bırak ben tok olayım başkalarıyla işim ne
Dünya ve cihan aç olur olsun ne işim var?
Ali Eşref Dervişiyan da gitti!
İran Yazarlar Birliği kurucu üyesi, eski Yönetim Kurulu Başkanı, İYB’nin yayınladığı ünlü 134 imzalı metinde yer alan, Kürt halkının yetiştirdiği yetkin yazar, uslanmaz mücadeleci, İran’ın özgürlüğü, refahı, bütünlüğü ve halkların mutluluğu için bir ömür emperyalizm ve gericiliğe karşı savaşan, hapis yatan, işkenceler gören ancak susmayan, oturmayan bir yazar, bir aydın, bir kültür insanı…
Kendisi hakkında ayrıntılı bilgileri daha sonra burada yazmaya çalışacağım…
bu yol géder Tebrize…
Ne zaman doğdum topraklar, Tebriz aklıma gelse, ne zaman bu uzun sürgün yılları omuzlarımda ağırlığını hissettirse, bu Kaşkai ezgisini dinlerim… susamışken peş peşe içilen acı şarap gibi… (h.h.)
Bu yol géder Tebrize, qend atın rize rize… Xudam bir yol vér bize, biz gédek ölkemize!
(Bu yol gider Tebriz’e, kesme şeker atın ufak ufak… Tanrım bir yol ver, biz gidelim ülkemize)
eski bir eskimo şarkısı
Eski bir Eskimo şarkısı. İngilizceden çevirdim.
Never Cry Wolf filminin son sahnesi eşliğinde!
İşte halkım benim uyuyor
Kanadalı bir Yerli’nin şiirlerinden birkaçını İnglizce orijinal dilinden çevirdim… Çizdiklerinden de örnekler veriyorum!
hatalarım affola…
haşim hüsrevşahi
Marion Sarain Stump
Idaho’daki Şoşon yerleşim merkezindeki Kızılderililerden ve Saliş kabilesinden olan Saran Stump 1945 yılında Wyoming’de dünyaya geldi. Küçük yaşlarda hikayelere ilgi duyardı. Daha çocukken manav kese kağıtlarında resim çizmeye ve daha sonraki yıllarda ise, Allan Houser ve Quinchy Tahoma gibi güney batının yerli ressamlarına ilgi duymaya başladı. Kendi anlatısına göre; “Eski resimleri ve çizimleri anlamaya başladım ve giderek onların çok daha anlam ve hayat dolu olduklarını fark ettim. Bunları bana açıklayan resimler ve Kızılderililer benim gerçek öğretmenlerimdir, diye düşünüyorum.”
o tepelerde neler oldu? Görsel rivayet -4-
Görsel rivayetlerin ilk yazısında bu projenin yaratıcısı hakkında bilgi vermiştim. Gözden geçirmek için lütfen buraya tıklayın. BU projeden aktardığım ikinci rivayet Furuğ’un ölümüyle ilgiliydi ve üçüncüsü ise Samed behrengi‘nin Aras Nehri’nde boğulmasını konu almıştı. Bu tarihi tanık olarak görsel anlatıların dördüncüsü İran’ın Devrimci hareketinin parlak yıldızlarından Bijen Cezeni ve arkadaşlarının ölümü hakkındadır. Bijen Cezeni’nin silahlı grubu Puyan grubuyla birleşerek Şah rejimine karşı ilk silahlı gerilla mücadeleyi başlatan örgütü oluşturmuşlardı. Siyahkel Ormanı silahlı mücadelesi (1970) sonrasında İran Halkı Fedaileri Örgütü kuruldu (1971).
20 Nisan 1975 Pazar günü İran gazeteleri en önemli başlıklarından birini atıyorlardı: “9 mahpus hapishaneden kaçarken öldürüldüler!” Haberin devamında şöyle yazılıyordu: “Bu mahpuslar, bulundukları hapishaneden başka cezaevine intikal ettirilirlerken kaçmaya teşebbüs etmişler ve hepsi öldürülmüşlerdir! Öldürülenlerin adları şöyledir: Mohammed Çupanzadeh, Ahmed Celil Efşar, Aziz Sermedi, Bijen Cezeni, Hasan Ziya Kelanteri, Kazim Zulenvar, Mustafa Hoşdel, Meşuf Kelanteri, Abbas Sureki. (İttilaat Gazetesi)
keşke özgürlük bir şarkı söyleseydi!
Ahmed Şamlu’dan iki yeni çevirim:
1- keşke özgürlük!
keşke özgürlük ufacık bir şarkı söyleseydi,
bir kuşun gırtlağı gibi
hiçbir yerde hiçbir yıkık duvar kalmazdı
algılamak için uzun yıllar gerekmezdi
her virane insanın yokluğuna bir işarettir çünkü
insanın varlığı imardır çünkü…
bir ömür kan damlayan bir yara gibi
bir ömür kuru bir acıya çırpınan bir yara gibi
bir narayla gözlerini dünyaya açan
bir nefretle kendinden olan
büyük kayıp böyleydi
viranenin öyküsü böyleydi
ah keşke özgürlük bir şarkı söyleseydi ufacık,
bir kuşun gırtlağından da küçük hatta!
2- sanırım
sanırım
kalbim benim asla
böyle sıcak ve kızıl olmamıştı hiç
İranlı yönetmenin ikinci Oskar’ını aldığında verdiği mesaj!
Seksen dokuzuncu Oskar ödülleri Şubat 2017’de belli oldu ve en iyi yabancı film dalında Satıcı adlı film İranlı Asger Ferhadi’ye ikinci Oskar ödülünü getirdi. Ferhadi daha önce, 2012 yılında Bir Ayrılık filmi ile yönetmen olarak ilk Oskar’ını kazanmıştı. Asger Ferhadi ve filmin kadın baş rolündeki Terane Alidusti, ABD başkanı Donald Trump’in KHK ile çıkardığı ve 6 Müslüman ülke vatandaşının Amerika’ya girmesini kısıtlayan yasayı protesto ederek ödül törenine katılmamışlardı. Ödülü Enuşe Ansari, Ferhadi’inin yerine kabul etmiş ve törende Ferhadi’nin bu mesajını okumuştu:
“Benim orada olmamam, ülkemin insanına ve altı diğer ülke insanına hürmeten ve bu insanların Amerika’ya girişini yasaklayan insanlık dışı bir yasayı protesto etmek içindir. Dünyayı Bizler ve Düşmanlarımız diye ikiye ayırma, korku yaratır ve bu ise kaba kuvvet ve savaşı aldatıcı bir şekilde haklı göstermek içindir. Bu söylemler, şiddet ve öfkenin kurbanı olan ülkeler için demokrasi ve insan hakları yolunda engel teşkil eder.
Sinemacılar kameralarını insani ortak noktalara çevirerek etnik kökenlere ve dinlere ait yanlış klişeleri kırabilir ve dünya halkları arasında empatiyi ve dayanışmayı yaratabilirler. Bugün bizim empatiye her zamankinden daha çok ihtiyacımız var!”
dilenci…
Bir uzun öykü:
İran öykücülüğünde büyülü realizmin ilk örneklerinden…
Yazan: Gulam Hüseyin Saedi
Üç ay içinde üç kez Kum kentine gidip döndüm. Sonuncusunda, işlerin kötüye gideceği içime doğmuştu sanki. Ama yine de gece yarılarken ıskarta bir arabaya atladım ve sabah güneş doğmadan Seyit Esedullah’ın kapısına vardım. Kapıyı çalınca Aziz Hanım geldi, beni görünce şaşırdı. Kapıdan çekilirken, açık kalan ağzıyla şaşkın şaşkın beni seyrediyordu: “Büyükhanım! Sen gitmemiş miydin?”
Anlamazlıktan geldim. Selam verip içeri girdim, sekiden geçtim. Avluda, uykudan yeni uyanan çocuklar havuzun kıyısında ellerini yüzlerini yıkıyorlardı. Ayağa kalkıp bana baktılar. Ben duvar kenarına oturdum, bohçamı da yanıma aldım. Öylece kaldım. Aziz Hanım yeniden sordu: “Sahi, Büyükhanım sen gitmemiş miydin?”
“Gitmiştim,” dedim, “gitmiştim nene ama yine geri geldim.”
Görmek için bir alıştırma!
“Görmek için bakmayı bilmeli,” sözü neredeyse klişe bir tekerlemeye dönüşmüştür. Ancak sanırım görmeyi görmek için biraz daha fazla kafa yormak gerek.
Burada bir fotoğraf paylaşacağım. Neye baktığımızı birlikte “gözden geçireceğiz”. Bu arada neler gördüğümüzü paylaşacağız ancak orada durmayacağız bir adım daha ilerleyip gördüklerimizin bize neler gösterdiğini ve fakat ondan daha önemlisi neler sakladığını irdeleyeceğiz. Bu saklamaya arka plan demek doğru değil. Arka plan, belli bir desenin planlanmış zemini olarak bu saklanan ya da gördüklerimizin görünüründe olmayandan farklıdır. İsterseniz buna görünmemesi gerekenin diyalektik karşıtı diyelim… kendi zıddını yaratan bir görünmeme! Saklanılmaya çalışılırken ortaya çıkan bir görünme! Ve biz işte bunu görmeye çalışalım!
iki şebboy hicranlık…
…
dudaklarımda senden kimse arda kalmamıştır
kaldı ki bu antika adam ölüm fermanını öyle gülerek okuyor ki
hünnap dudaklarından öpüyorum sanki
giderek giderek geliyor kayıyor tan yeri omuzlarından
uçurumunda iki şebboy hicranlık
biliyor musun kıyılarımı alıp götürünce sabaha bir şey kalmaz
…
(ağıt kokusu geliyor, dil açmalarım, h.h.)
sil beni
sil beni duvarlarından öyle gel
oturduğun yattığın yürüdüğün her yerden sil
sonra al beni anlatma fakat
öyküm güvercin ayaklarına düğümlenmiş
geceyi atıyorum omuzlarımdan yıldızları sil
bin fersah ayrılık var sesleri de
odam sırt çevirmiş dolunaya
ayı da sil penceremden öyle gel
dilimi unutmuşum bir yerlerde o yeri de sil
sabah ağlarken gel
ya da gelmeyince al beni
uyut tepelerinin esintisinde
sabahsız bir güneş vakti gel
sonra yaz beni duvarlarına öyle git!
(dil tutulmaların, h.h.)
Hayvan Hastalığı…
Kısa öykü.
Yazan: Péyman Emaili
Geç kaldın. Günbatımına kadar beklediler. Gelmedin. Onlar da arabayı alıp yeni kampüse gittiler. Bina inşaatını yeni bitirmişler. Şimdi varırız kendin görürsün. Önceki yerimizden çok daha güzel. Herhâlde seni oraya götürmek için birisi burada kalmalıydı. Soruya ne gerek! Kendin gelsen bulamazdın. Ama keşke şoförü göndermeseydin. Şimdi bunca yolu yürümek zorundayız. Ha, evet. Söylediklerini kabul ediyorum. Geceleri pek zor sayılmaz. Gündüz olsa kebap olurduk. Gülüyorsun! İyi, gülebiliyorsun bari. Ama şanslıydık o iki paslı kıytırık karavandan kurtulduk. Mühendis yerine hayvan almışlar işe sanki. Ne banyo ne mutfak, hiç. Dediklerini kabul ediyorum. Firma derisi kalınları işe almak istiyor. Şayet senin de derin kalınsa iki seneye kalmaz yükünü tutarsın, sonra da yallah eyvallah!
duvardaki o delik!
Kerim, Suğra ve Ruhsara kahvaltı sofrasından kalktılar, mutfakta konuşmaya dalan İsmal ve Hamit’e fark ettirmeden hayata çıktılar. Suğra, bir an evvel Kerim’in kaçış planını öğrenmek istiyordu. Kerim’in kolunu dürterek sordu: “Damdan mı çıkacağız, kuyu mu kazacağız?”
“Biraz sabırlı olursan görürsün. Ne duvardan aşacağız, ne de kuyuya gireceğiz ne de tünel kazacağız. Daha kolay… Gel, gel.”
Ruhsara keyifsizce, “Biraz yavaş olun, size yetişemiyorum,” dedi.
dört şiir…
Nida Ekberi’den dört şiir
1-
ikicanlı çingene
tuzlu suda
rüzgâr,
oğlan olacak
diyor
yapraklara dövme yapıyor
dalları yakıyor.
şayet oğlan kurban edilirse
dur duraksız meltem
kulaklarına tek gecelik iki hilal takacak…
eğer oğlan kurban edilirse
şaşkın rüzgâr
yağmur kandilleri yağdıracak yeşil kertine
eğer oğlan kurban edilirse
son fırtına
dolunayı evinin kapısından çalacak
oğlan kurban edilirse eğer
2-
gecenin kıyısında ağladım
ve yıldızılar gözyaşlarımla söndü
evi kara perdeler ezalı eder
ve iğdiş rüzgâr susuz iklimlerden su alır
ağaçlar
sanki terk edilmiş dar ağaçlarıdır
su unutulmuş bir rüya
ve kadınlar karanlığın tılsımında
3-
yağmur yağıyor
adamın parmakları uyuşmuş
ve kuş her zamankinden daha şen şakıyor
belirgin mavi sözcükler kadının geçiyor kalbinden
sabahın aynasında yinelenme
ve yarının duvarlarında yorgunluk
kimsenin söyleyecek bir şeyi yoktur
cadde başka bir günbatımından ıslaktır
ve benim gözlerim bulutların öte yanını ağlar
eski saatleri taraçaya diziyorum
artık toz olmayacak bir daha
4-
senin bakışlarında düşler uykudan sıçrıyor
avlu boy atıyor
ve yıldızlar serpiliyor
ikindi pencerelerinde bir adam sevdalı söylüyor
güneşin battığı duvarın yanında ağlıyorum
saçlarımı rüzgâra asıyorum
bin kelebek
bin şarkı adıyorum yalnızlığın türbesine
ve senin gözlerin çerçevesinde göz kırpıyor
göz kırpıyor.
(Dolunayda Kızıl Tef Çalan Kadınlar, İran kadın ozanlar seçkisi, Farsçadan Çeviren: Haşim Hüsrevşahi, Totem Yayınları)
Juan Gelman…
Yalnızca umudun dizleri beresizdir.
Ama yine de kanarlar.
***
“Hayatımdaki en büyük onur” diyordu Arjantinli şair Juan Gelman doğduğu mahallenin (Villa Crespo-Buenos Aires) takımı Atlanta, kulübün kütüphanesine onun adını verdiği için. Latin Amerika’nın hemen hemen bütün şiir ödüllerini alıp ardından 2007 yılında İspanya’nın en büyük edebiyat ödülü Cervantes’i onurlandıran 82 yaşında bir ihtiyar büyük şair olarak söylüyordu bunu.
yelelerinde hasretim…
Şiirin orijinal dili: Almanca
Die erde unter meinen Füssen bebt
vom donnernden Hufschlag der Pferde
im Galopp stürmen sie davon
wild, ungezähmt, aufgescheucht
zur Flucht nach vorn
doch in ihren Mähnen
verfingen sich meine Wünsche
meine Schnsucht
mit ihnen zu fliehen
Pferdegeruch leigt in der Luft
und Wehmut
und ein wenig Neid
und am Horizont
tanzen kleine schwarze Punkte
und die Erde, auf der ich stehe
hat sich schon wieder beruhigt
als wäre es nur ein Traum gewesen
von Freiheit
oder
die Ahnung
von Unfreiheit
Çevirisi (h.h.)
ayaklarımın altında yer titriyor
aniden kopan fırtına gibi
dört nala geçen atların toynakvurumlarından
gem koparmış, yabansı, ürkmüş
ileriye koşan atların
yelelerine düğümlenir arzularım
hasretim
onlarla birlikte firari…
hava at kokusuyla dolu
ve acıyla
ve biraz da imrenme…
gözeriminde
küçücük siyah noktalar oynaşır
ve üzerinde durduğum bu yeryüzü
yeniden dinginliğe kavuşur
sanki bir düştü olup biten
özgürlüğün düşü
ya da
sezgisi
tutsaklığın!
(Şiir: Margot Bickel, Almancadan çeviri: haşim hüsrevşahi)
Margot Bickel’den iki şiir…
1-
rüzgar hasretimizin şarkısını söyler
ve ışıltılı gökyüzü düşlerimize aldırmaz
her kar tanesi akmayan gözyaşıdır
susku söylenmemişlerle doludur
eylenmemiş davranışlarla
gizli aşka itiraflarla
ve söylenmemiş şaşkınlıklarla
bizim gerçeğimiz suskumuzda saklıdır
senin ve benim!
ey yargıçlar!
“Yargıçlar, inanır mısınız? Doğruyu söylemeye utanıyorum; ama söylemeliyim. O şairlerin, eserleri hakkında dedikleri, orada bulunan hemen herkesin diyebileceğinden daha iyi değildi. O zaman anladım ki şairler eserlerini bilgilerinden değil, bir çeşit içgüdü ile Tanrıdan gelme bir ilhamla yazıyorlar, tıpkı bir sürü güzel şeyler söyleyip de dediklerinden bir şey anlamayan tanrı- sözcüleri, biliciler gibi. Şairler için de öyle olduğunu gördüm; üstelik onlar, kendilerinde şairlik var diye, bilmedikleri şeylerde de insanların en bilgini olduklarını sanıyorlar. Yanlarından ayrılırken anlamıştım ki, devlet adamları karşısında nasıl bir üstünlüğüm varsa, onlardan da böylece üstünüm.
diyorum mesela…
diyorum mesela
sen yalandan gelsen
ben sahiden gülsem
sen şaşırsan
ben sussam
sonra kavga etsek
sonra sen benim dilimde sussan
ben senin koynunda şaşırsam
sonra bir kap vişne yesek
kırda çiçek toplasak
orada kırda koşsak
kırda sevişsek
sen sahiden sevsen
ben yalandan ölsem
sonra gözümüzü açsak ki kabus bitmiş
dört nala özgür yaban atlarız mesela
komşularımız da hep yaban at sürüsü
yeleleri güneşli rüzgarda
avlanma kaygısı olmayan serçeler ya da…
diyorum mesela
sen sahiden gelsen
ben sahiden açsam kollarımı
ben karlı stepler olup yayılsam eteklerine
sen kartal misali dağlarımın arasında süzülsen
sonra ben çay demlesem
sen Şehrazat’ı kıskandırsan
anlatsan bana uçmanın masalını
yani öyle yuvarlanıp gitsek işte
uçurumlarımızdan…
h.h.
26/06/2017
rüzgarlı ağaca asıldığımı düşünürüm…
Akşam olmuştu, dışarıda kar yağıyordu. Sessiz. İki yaşlı çocuk, kanepeye oturmuş konuşmuş, konuşmuş, konuşmuşlar… yılların yapraklarını çevirmişler; defter bitmemiş, masal bitmemiş, ama adam kadının o tatlı masalını dinlerken uykuya dalmış. Kadın bir battaniye getirip sermiş adamın üzerine. Omuzlarından bacaklarına kadar. Ona bakmış, bakmış. Sonra onun yanında kanepede bacaklarını altına toplamış, oturmuş. Sonra sigarasını yakmış, adam uyansın diye beklemiş.
atlarla dans!
Tımarhane Notları / Atlarla Dans!
(Farsça/Türkçe)
Türkçe Yazan: Aylin Balboa
Farsçaya çeviren: Haşim Hüsrevşahi
رقص با اسبها
نویسنده: آیلین بالبوآ
ترجمه: هاشم خسروشاهی
می دوم… چهار پا دارم دوتاش بی نعل… پاهای بی نعلم خیلی درد می کنند زیرا زیرا سنگها که می خورند آه… نمی دانی… صدای پاهایم پاهایم که می دوند آهنگی دارند گاهی و ریتمی ندارند گاهی … اگر صداها ریتمی نداشته باشند یعنی که اگر همه چیز درهم و برهم هستند یعنی که می دوی انگار و انگار قایقی قیژ قیژ می کند و گاهی صدای موتور اما موتوری که دارد
Buradalık sözcüğü ile ne(yi) anlatıyoruz?
Buradalık sözcüğünü ilk kez 1999 yılında, Yaralarım Aşktandır’ın ön sözünde kullandım. Daha sonra kullanılabilirliği iznini Türkçe hocamız Emin Özdemir’den aldım ve kullanmaya başladım. Bu sözcükle birlikte yeni ürettiğim iki sözcüğün de kullanma iznini almıştım: Yenibaştanlamak (baştanlamak), herzamanlığına. Bunlara belki başka bir zaman değinirim.
Buradalık sözcüğünün kullandığım makalelerden bir kısmı:
- Yaralarım aşktandır, Beraheni önsöz, çeviri, 1999, Öteki Yayınları
- Fars şiirinde dilin isyanı, 06–Ocak-2003, Öteki-siz dergisine
- Farsça şiirde dil, MorTaka, Kış 2007-2008, Ss: 52-65
- Penceredeki yalnız kadın: Furuğ Ferruhzad, Dahiler ve aşkları, 3. baskı, 2009 (1. Baskı 2008), Ss: 175-216
- Farsça şiirde görsellik, MorTaka dergisi, mart 2009, Ss: 45-49
- Furuğ şiirinin cinsiyeti ve cinselliği, 2009, Özgür Edebiyat (2008’de Türkiye Yazarlar Sendikası’nın Ankara Kanguru Kültür Merkezi’nde düzenlediği toplantıda konuşma, Sardunyalar.com’da yayımlandı)
- Şiir ve çeviri, Akbük Edebiyat Dergisi, Mart 2010
- Behçet Necatigil hepimizi kandırmıştır!, Konferans, Nisan 2010 (Sardunyalar.com’da yayımlandı)
- Cinsiyetsiz dil, zamansız anlatı ve ikinci komünün arifesi, Patika Dergisi, Ekim-kasım-aralık, sayı: 75. 2011, (Sardunyalar.com’da yayımlandı)
Martin Heidegger, felsefesinin temel taşlarından Dasein’ı kullandı ve sözcük üzerine yüzlerce makale yazıldı. Almancada “da” hem burada hem orada anlamını taşır. “Sein” ise en azından olmak (İngilizce to be) anlamına gelir. Bir şeyin varlığının hem burada hem orada olması aslında ne burada ve ne de orada olduğunu (ya da her yerde olduğunu) gösterir. Bu varoluş ise kaçınılmaz olarak süremle (zamanla) ilinti gösterir. Nitekim Dasein İngilizcede Being and Time (olmak ve zaman) olarak ele alınmakta. Ben bunu Türkçedeki “var ile yok arası” deyiminden yararlanarak anlamaya çalışmaktayım ve bu ikisi arasındaki o kritik mekânsal ve zamansal (süremsel) berzahtaki, yarıktaki “varlığı” buradalık sözcüğü ile açıklamayı yeğliyorum.
Bu meydanda serilir postumuz…
Sekiz kişiyi astıkları günün akşamında İsmal, Samet Han’ın diğer adamlarıyla birlikte sofraya kurulmuş, bağın diğer yanındaki binanın alt katındaki tandırlarda pişirilen lavaş ekmeğiyle kavurma eti yemiş, kenara çekilmişti. Diğer uşaklar, külhanbeyleriyle oğlanları kenarda çepeçevre oturuyorlardı.
