İşte halkım benim uyuyor

Kanadalı bir Yerli’nin şiirlerinden birkaçını İnglizce orijinal dilinden çevirdim… Çizdiklerinden de örnekler veriyorum!

hatalarım affola…

haşim hüsrevşahi

Marion Sarain Stump

Idaho’daki Şoşon yerleşim merkezindeki Kızılderililerden ve Saliş kabilesinden olan Saran Stump 1945 yılında Wyoming’de dünyaya geldi. Küçük yaşlarda hikayelere ilgi duyardı. Daha çocukken manav kese kağıtlarında resim çizmeye ve daha sonraki yıllarda ise, Allan Houser ve Quinchy Tahoma gibi güney batının yerli ressamlarına ilgi duymaya başladı. Kendi anlatısına göre; “Eski resimleri ve çizimleri anlamaya başladım ve giderek onların çok daha anlam ve hayat dolu olduklarını fark ettim. Bunları bana açıklayan resimler ve Kızılderililer benim gerçek öğretmenlerimdir, diye düşünüyorum.”

Utah’daki Santa Fe Kızılderili Okulu ve Intermountain Kızılderli Okulu Çağdaş Yerli Ressamlar (The Intermountain Indian School, (1950–1984)) ve diğer sanatçılar Stump’ı etkilemişlerdir. Avrupalılardan o Picasso ve Hieronymous Bosch’u ilginç bulmuştur, gerçi ona göre “Picasso birçok bizim ve zencilerin eserlerini ve Okyanusyalıların oymalarını almıştır…”

Stump, Kızılderili Kültür Merkezinde resim öğrencileri ile

İleri yıllarında daha çok Alberta’da (Kanada) bir çiftlik işçisi ve Saskatchewan’da Saskatchwan Kızılderili Kültür Merkezi’nde sanat eğiticisi olarak yaşadı. Görsel sanatların yanı sıra Dan Candy’nin Yasası adlı filmde ve Kanada’nın birçok yerinde birçok yapımda rol aldı. Stump 20 Aralık 1974 yılında Mexico’da suda boğularak hayatını kaybetti.

Stump, resimlerle süslenmiş İşte Halkım Benim Uyuyor adlı kitabını 1970 yılında yayımladı. Onun eserleri geniş bir şekilde sergilenmiş ve 1974 yılında TAWOW (Vol, 4:3)[1] özel baskının editörlüğünü yapmıştır. O, şiirlerinde karmaşık zihinsel durumları çağrıştırmak için daha çok günlük dil ve somut imgeler kullanmıştır.[2]

Kanada Ansklopesidisi’nin (Canadian Encyclopedia) yaydığı bilgiye göre, yerli adının Sok-a-ca-vu (Sock-a-jaw-wu, Kayığı Çeken Adam) olan ressam ve şair Marian Stump’ın çok az resmi eğitimi olmuş, yaşlı Şoşon Kızılderililerden öğrenmeye teşvik edilmiştir. 1964 yılında Kanada’nın Alberta eyaletine göç etmiş ve orada ilk eseri olan İşte Halkım Benim Uyuyor (1969) için resim çizmeye ve şiir yazmaya başlamıştır. O genç yerlilere kendi geleneksel değerlerini ve görüşlerini sunmuş ve onların kendi kültürel miraslarıyla gurur duymalarını sağlamıştır. Şoşon kabilesinin dili Uto-Aztek ailesine ait olduğundan Stump kendi değimiyle Aztec kökenleriyle ilgilenmiştir. Onun resimleri, Kızılderililerin Yerli dinleri, tarihleri ve çağdaş kırsal mücadelerini yansıtan sosyal realizm temalarını içerir.[3]

Ve işte halkım benim uyuyor
Ve işte halkım benim uyuyor
Uzun zamandan beridir
Ama sadece düşler değil
Motorsuz eski arabalar
Evin önünde park ediyor
Ya da öfkeli sözcükler kafa dinlenmeyi emrediyor
Ya da senin hayrına senden kim çalıyor
Ve sana neler borçlu olduğunu anımsamak istemiyor
Bazen ben de uykuya dalmak istiyorum
Gözlerimi her şeye kapatarak
Ama yapamıyorum
Yapamıyorum…
(1970)

Dehşetledir, bazen
Dehşetledir bazen
Beni çağırdıklarını duymam
Ama bir panterin uçarı sekmesidir
Beni yerden koparır
Yalnız bırakmak için beni çılgın gücümle
Ta ki güneşi yapanlara varırım
Ve kendimi bulurum yeniden
Yeni bir yerde
(1970)

Kafamdaki küçük izler
Kafamdaki küçük izler
Beni doğduğum yere geri getirdi
Hiçbir açıklaması yoktu
Sadece sırtım sarsıldı
Ölen annemin haykırışıyla
(1970)

Yıldızları ve kumu karıştırıyordum
Yıldızları ve kumu karıştırıyordum
Onun önünde
Fakat o anlayamıyordu

Ben şimşeği gök gümbürtüsünü
Saklıyordum para kesemde
Tam onun önünde
Fakat o anlayamıyordu

Ve ben binlerce kez öldürülmüştüm
Tam da onun ayağı ucunda
Fakat o anlayamamıştı

Uzaklara gidiyor
Uzaklara gidiyor
Çok uzaklara
Kuyruğunda kimseler olmadan
Yılan dişleri, kuş kanatları
Şaman çok uzaklara gidiyor

Evin üstünde kayalarda yedi adam
Evin üstünde kayalarda yedi adam
Ölü adamın kafası gülüyor
Hatalarıma benim
Gök yüzünde kargaların tembel uçuşu
Alıp götürüyor beni dönüşü olmayan kaçışa
Güz rügarıyla sürüklenen kızıl yapraklar gibi
Demir bir bıçakla
Kayanın kalbine yazamaya çalışıyorum
Onları güler görme umuduyla
Onları ağlar görme umuduyla

Küçük eller gibi
Küçük eller gibi
Çiçekler
Toprağı yarıp çıkar
Çalmak için
Güneşin küçük damlalarını

Yuvarlak Dans
Bu halkayı koparma
Şarkı bitmeden
Çünkü bizim halkımız
Çok uzak zaman önce gidenler bile
Tutuyor bu elleri!

(1974)

Terk edildikten sonra Intermountain Indian School… Hayalet Sanat Merkezi olarak ünlendi! 2013 yılında tamamen yıkıldı. Bazı eserler duvarlardan alınarak kurtarıldı, bazı eserler digital ortama alınıp restore edilerek saklandı. Ancak bir tarih yok edildi.