او آغالاماق

کیم کی سیدحمزه قبریستاننیا گئتمه ییب، کی یای اولسون، گون اورتاسی اولسون، یواشدان یئل اسسین و یئل قبیرلرین تورپاغینی قالخیزسین و قوندورسون قلمه لیکلرین دال بوداغینا، و قلمه لیکلر آغیر آغیر اویناسین و تبریزلی لر تورپاغین آلتیندا ماهنی سؤیله سین و او کس کی بو ماهنیلاری ائشیتمه ییب و چؤوره سینه دولانان او سِحیرلی و گؤرونمه ین تئللری گؤرمه ییب بیلمز کی غربت نه دئمک

غربت تکجه اوزاقلیق ده گیل. اوزاقلیقدیر؛ کوچه لردن، آخشاما یاخین حیه طلرین عطریندن، اوشاقلارین جیغان ویغانیندان – کی سنی، چوخ اوزاخلاردا قالان سنی اؤز اویونلارینا چاغیریبلار- خاطیره اولان اولمییان ایندیلردن و یاخین اولان او اوزاق زامانلاردا وار اولان نیشانلار و نیشانه لرده قالان سنی! غربت بو دا ده گیل! غربت اوزاغا گئتمک و اوزاق قالماق، اوزاق دوشمک، اوزاغا آتیلمیش اولماق دا ده گیل تکجه! غربت تونازلانمیش اولماقدیر دا! خطلردن، معنالاردان، کلمه لردن و کلاملاردان، زاماندان…

ایندی کی غربت اوزاقلیغی اوُتوب و اونو قارنیندا ساخلاییر یا دا او کی یا دا اولار کی کیشی ایدی یا دا کیشیلر ایدیلر، اونو زامانین غسالخاناسینداکی ته نه شیره یاتیرتیبلار و دؤل یاتاغینا تجاووز ائله ییبلر و اوزاقلیق توخومو آتیبلار ایچینه و او، اوزاقلیق سؤزجویگونو دوغوروب؛ بو دوغوم او بعیده تازا بیر بُعد وئریب. ایندی او کی سیدحمزه قبریستانینا گئدیب و او عطیر اونون تاریخینین ذهنینه اویولوب آنلار کی تبعید بئله بیر مقوله دیر! اؤزونون خصوصی، بیرئی و بیرئیلیک تاریخیندن تبعیددیر! بیر دیلدن تبعیددیر، او دیلدن کی قرار ایدی اونونلا اؤزونون بیرئیلیگین ایله رابطه قوراسان و قوراممیرسان، قوردورمویورلار! بیر سسدن تبعیددیر، او سس کی بیر زامانلار اونون ایگه سییدین و اونو سنین آغزیندان و سؤزوندن اوغورلاییبلار و بیر لشکر دغلباز، مزوویر و قاوواد بو حرامیلیگین قراوولچولوغونا قویوبلار.

سسین اوغورلانماسی بوغان بو اوغورلوقدور! آجیماسیزدیر، رحمسیزدیر، گوبسه یندیر و هر شئیی کوله لشدیرر، اینسانین تفکرونو بئله!  آمما دیلین تالانلانماسی باشقا بیر شئی دیر. اینسانین قیامدان اؤنجه سینه تونازلانماسی دیر. میمونلوقدان اینسانلیغا قیامدان اؤنجه سینه!

ایندی سن اگر اؤز غربتینده دیلینی جیبیوه قوبوسان، ذهنیوین جیبینه، خاطیره لریوین و آتالاریندان قالان –او آتالار کی اؤزلرینین بیر زامنلار نه دیللری اوغورلانمیشدی نه ده سسلری و سونرالاری آنالارینی آغلاتدیلار- مینلرجه ایللیک دستمالین ایچینه قویوبسان، گؤرورسن کی او تاریخی قاووادلار هله ده سنون دیلیوه دیل اوزادیرلار و سنون اینسانلیق حریمیوون حؤرمتینه! و بیر عالمه گولونج عالیم ده اونلارلا سس بیر اولوبلار و سن آغلاماقلی اولورسان! اؤز حالیوا یوخ! سنون حالون بیر تاریخی قورخمازلیق حالیدیر. سنون حالون بیر شئعیر و ادب حالیدیر. سن او گولونج عالیملره آغلاییرسان. چونکو اونلار هله ده بیلمه ییرلر کی اونلار قاووادلارین زیندانلارینین قاراوولودورلار و پاسدارلاردان پاسدارلیق ائله ییرلر، قاردییانلیق ائله ییرلر، دیللری اوغورلانان محبوسلارا، او محبوسلار کی بیلیرلر سیدحمزه قبریستانی نه دئمک! چونکو سن بیلیرسن باشقالارینین آزادلیغینا آیاغا قالخمایانلار اؤز اسیرلیکلرینده قالاجاقلار.

منیم اوچ آغلاماق یادیمدان چیخماز!

بیری او کی تورونتودا بوز توتان یئتمیش بئش یاشیندا بیر آلیندان اؤپموشدوم و گؤزیاشلاریم سسیزجه دامجیلامیشدی و قاریشمیشدی قرده شیمین تؤکدوگو سویا کی قوجا بیر کیشینین یورقون تنینی یویاق، کی او قوجالیقدا آواره اولموشدو دوغودوغو یئرلردن و دیلیندن قوولموشدو و سورگونلویو ایله باریشمامیشدی و اؤلموشدو سئومه دیگی بیر خسته خانانین یالقیز بوجاغیندا! بو آغلاماغیم ابدی ایدی!

ایکینجی او کی یازمیشدی من گئدیرم و من گئتمیشدیم کؤکسومده قیزغین بیر ناجاقلا و اولوموشدوم گئجه یه جان و گئجه اولاندا اولومالاریم جومموشدو ناجاغیمین یانینا. بو آغلاماغیم دا ابدی ایدی!

و بیر ده او کی اون اوچ یاشیمدایدیم، متوسطه سه گگیزینجی کیلاس، تهرانین خانی آباد محله سینده حکیم نظامی مکتبی. بئش یاشیمدایکن آنام قرده شیم حسنه دئمیش کی توت بونون الیندن اؤزونله آپار مدرسه یه، منیم ده دمی یاندیردی! تبریزین سعدی مدرسه سی! و آقا قادری نین -کی او واخیتلار موبارز بیز کیشی اولدوغونو بیلمزدیم- کیلاسینا اوتوردوم. گئتمک او گئتمک! سونرالاری دوه چی محله سینده کی دانیش ایلک مکتبینه باشلادیم؛ دار بیر کوچه نین دیبینده، کوچه نین باشیندا بیر مسجید، یانیندا کربه ریضا باققال و قاپیسی نین آغزیندا اوزون کؤهنه میش قره پالتوویلا دلی جعفر. اوردا دورموشدو، تا کی بیر گون او خیرداجا اوغلانین یازاجاغی رومانینین ایچینه گیرسین. اوغلان اونو هر گون تاماشا ائلردی و سونرا دا گئدردی کوچه نین دیبینده کی مدرسه ده اوتوراردی سیرانین دالینا و بیلمزدی کی اونون روحوندا اونونلا دانیشانین دیلی نیه اوخوماغا و اؤرگشمه یه مجبور اولدوغو کیتابین دیلیندن فرقلی دیر! سونرالاری دانیش مدرسه سی دوه چی قبریستانی نین قونشولوغونداکی، سامان بازاری و بازارچانین یانینداکی رازی مدرسه سینین دالیسینا داشیندی. بو سامان بازاری نین اگر دیلی اوغورلانماسایدی دئیردی نئجه سؤودالی باش اونون تورپاغیندا قوپاریلیب و نئجه دارلار اوجالیب!

اون بیر یاشیمدایکن آتام بیر تیکه چؤرک دالیسینجا ایکی قرده شیمی ده یانینا آلاراق تهرانین یولونو توتدو. یئددینجی کیلاسی حکیم نیظامی مدرسه سینده اوخودوم. تبریزده چوخ واخیت اون شاهی ناهار پولومو جریمه کیمی آتمیشدیم معللیمین میزینین اوستوندکی تنیکه قوطویا. کیلاس باشیندا تبریزده ده فارسی دانیشماغا مجبوردوق. فیکر ائله یین بیر! بئش-آلتی یاشلاریندا کی تازا تازا ایستییر کیتابین اوزونو گؤرسون، گؤرور کی صمد بهرنگی نین دئمیشلیگی، یا کیتاب یالان دئییر یا دا معللیم! “چوره ک” بیردن بیره اولوب “نان”، “سو” اولوب “آب”! نان و سو یاخشی، قالسین آمما منیم “چوره ک”یمی، “سو”یومو نیه اوغورلورسوز؟ مادر یاخشی دیر آمما منیم “آنا”می نیه اؤلدورورسوز؟ پدر یاخشی دیر آمما منین “آتا”مین نیه ده ده سینی یاندیریرسیز؟ یاندیردیلار! و او خیرداجا اوشاق هانسی فاجعه لر ایچینده یؤیودوگونو باشا دوشموردو! باشقا اوشاقلارلا آنا دیلیمیزده یعنی تورکجه دانیشاندا، آقا معللیم کی بدبخت اؤزو ده فارسی بیلمزدی میدادی قویاردی ایکی بارماغیمیزین آراسینا هئی فیشار وئرردی، ائله بیل کی ایستیردی او اوشاغین سیسغا بارماغینی سیندیریب اوغسون! و ناهار پولوموز اولان اون شاهی لار گئده ردی معللیمین میزینین اوستونده کی تنیکه قوطویا! بیز ده آخشاماجان آج قالاردیق. بازارچانین دیبینده، مئیدانا آز قالا بیر توکاندا، اون شاهی، بیر تیکه چؤره ک بیر پارچا حالوا. اوگونون آغالاماقلاری یادیمدان چیخیب آمما او اون اوچ یاشینداکی اوشاغین کی ایکی ایل اوندان اؤنجه تبریزدن تهرانا گلمیشدی و مجبور اولموشدو باشقالارین دیلینی اونلارین اؤزلریندن ده یاخشی بیله و بیلمیردی نیه، او اوشاغین بیر آغلامی یادیمدان چیخماز! هئی ی ی ی ی خیرداجا اوغلان نه ائلیرسن؟

زنگ وورولوب، کیلاس اوشاقلارین جیغان ویغانی ایله دولوب! اوشاقلار! او اون اوچ یاشینداکی اوشاغین ذهنینین و روحونون قاتیلی معصوم اوشاقلار! هر گون، هر ساعات، هر لحظه مسخره ائلییردیلر، نیه فارسجا بیلمیسن؟ تورکلر فارسجا دانیشابیلمدیکلر اوچون ائششکدیرلر. کیم کی فارسجا دانیشسا ائششک اولماز! هئی ی ی ی ی اون اوچ یاشینداکی اوشاق، کی یاواش یاواش ارگنله شیب بالیغ اولورسان، معللیمین صندلیسی نین اوستونه نیه چیخیرسان؟ نیه چیخیرسان معللیمین میزینین اوستونه؟

صندلینین اوستونه چیخدیم. میزه قددیم یئتشمزدی. معللیم گلمه میشدی هله. میزین اوستونه چیخدیم. جیبیمدن کیچیک بیر کیتابجا چیخارتدیم. باشلادیم اوخوماغا… اوخوماغا و آغلاماغا… آغلاماغا…. آغلاماغا و اوخوماغا… گؤزیاشلاریم دورمادان آخیردی، سیریم سیریم!

تو ای بیمار نادانی چه هذیان و هدر گفتی
به رشتی کله ماهی خور به طوسی کله خر گفتی
قمی را بد شمردی اصفهانی را بتر گفتی
جوانمردان آذربایجان را ترک خر گفتی

شئعری باشا چاتدیردیقدان سونرا تازا گؤره بلیدیم کی اوشاقلار محض بیر سسیزلیک ایچینده دونوب هویوخوبلار. نه بیر سس نه بیر ترپنمه! کیلاسین سونونا، قاپییا باخدیم. ریاضی معللیمیز گلیب قاپینین یانیندا، ائشیگینده دورموشدو. او دا کیلاسا گیره جگی لحظه ده دونموشدو. الیمین ترسی ایله گؤزیاشلاریمی یاناقلاریمدان سیلدیم. میزدن صندله، اوردان یئره یئندیم. ایسته دیم گئدیب یئریمه اوتورام، معللیم الیمدن توتدو اؤزونه طرف چکدی. ایندی ایسلاق یاناقلاریم اونون قارنینا یاپیشمیشدی. ائله او لحظه اؤزومون هؤنکورتولرینی ائشیتدیم. معللیم الی ایله ساچلاریمی اوخشادی، اؤز دیلیمیزده دئدی کی: “آغلاما اوغلوم! بیر گون گلجک هر شئی دوزلجک”!ک

چوخ ایللر کئچدی. چوخ! هله ده بیر شئی دئیشمه ییب. آتام اؤلدو، او گئتدی و هله ده تورک اوشاقلارین دیلی کسیلیر. آغلاماقلا اولمور، باشقا یول گرک! بیر ال گرک کی بوتون اوشاقلارین باشلارینی باغرینا باسسین و دئسین کی: “ایندی!” و من بیلیرم بو آغلاماغیم ابدی اولمایاجاق! بونو سیدحمزه قبریستانین سیررینی بیلن بیلیر

هاشم خسروشاهی